Het nieuwe coronavirus*, ook wel COVID-19 genoemd, houdt de wereld bezig. Sinds de uitbraak in december 2019 in het oosten van China grijpt het virus rap om zich heen. Maar wat is het nu eigenlijk precies? Hoe voorkom je dat je ziek wordt? Kun je nog wel reizen? Dit zijn de meest gestelde vragen die ik als arts bij KLM Health Services krijg van reizigers, crew en grondpersoneel. Graag geef ik een uitleg.

Het nieuwe coronavirus

Coronavirussen vormen een groep virussen die zo genoemd zijn omdat ze een beetje lijken op een kroon (Corona betekent kroon in het Latijn). Er bestaan verschillende soorten coronavirussen. Meestal veroorzaken deze alleen een mild ziektebeeld, zoals een verkoudheid.

Wat de bron is van dit nieuwe coronavirus (COVID-19) weten we nog niet precies. Dit wordt natuurlijk wel onderzocht. Tijdens het begin van de uitbraak viel het wel op dat de eerste zieken allemaal een bepaalde markt bezocht hadden waar veel levende dieren werden verhandeld. Waarschijnlijk heeft het virus hier kans gezien om over te springen. Infectieziekten komen met name voor op plekken waar dieren en mensen dicht op elkaar leven. Een virus krijgt dan sneller de kans om over te springen en zich vervolgens onder mensen verder te verspreiden. Daarom zie je vaak dat nieuwe virussen ontstaan in dichtbevolkte gebieden, zoals China.

Het is bekend dat veel virussen oorspronkelijk bij vleermuizen vandaan komen, die dan via een ander dier op de mens overspringen. Zo vinden ziekten als SARS en Ebola ook hun oorsprong in de vleermuis.

Symptomen

Het nieuwe coronavirus begint met een verkoudheid, maar kan ook ernstiger verlopen waarbij koorts en luchtwegklachten ontstaan zoals hoesten, kortademigheid en een longontsteking. Hoe ziek je wordt, hangt af van verschillende factoren. Wel zien we tot nu toe dat met name mensen met een slechtere weerstand (ouderen en mensen met onderliggende ziekten) ernstiger ziek worden dan jonge, gezonde mensen. 

Symptomen van een infectie met het nieuwe coronavirus zijn:

Het probleem bij een nieuwe ziekte is dat je aan het begin vaak alleen de ernstige ziektegevallen ziet. Deze mensen komen in het ziekenhuis terecht en een deel van hen komt te overlijden. Wat je op dat moment nog niet weet, is dat er ook veel mensen zijn die na besmetting alleen een verkoudheid krijgen en hier niet eens voor naar de dokter gaan. Pas als er meer onderzoek plaatsvindt, komen ook deze milde ziektegevallen in beeld, en lijkt de ziekte uiteindelijk minder ernstig dan aanvankelijk werd gedacht. Op dit moment wordt geschat dat bij ongeveer 17 procent van de mensen ernstige klachten ontstaan en 2 procent aan de ziekte overlijdt. Maar het kan goed zijn dat dit uiteindelijk lager blijkt te liggen.

Wat kun je doen om besmetting te voorkomen?

Het coronavirus verspreidt zich via kleine druppeltjes die bij hoesten en niezen naar buiten komen. Deze druppeltjes blijven niet in de lucht zweven, maar dalen snel neer. Daarom is het belangrijk om minstens een meter afstand te houden van zieke mensen.

De druppeltjes kunnen ook terecht komen op voorwerpen in de omgeving van de patiënt. Het virus kan daar niet lang overleven, maar als ‘verse’ druppeltjes aan je hand terecht komen en je vervolgens je gezicht (mond, neus, ogen) aanraakt, kun je op die manier wel besmet raken. Daarom is het belangrijk om je handen vaak en goed te wassen. Ook adviseren we om lichamelijk contact met anderen te vermijden en geen handen meer te schudden. 

Voor zieke mensen geldt het advies om te hoesten en te niezen in de binnenkant van de elleboog en papieren zakdoekjes te gebruiken. Op deze manier verklein je de kans om andere mensen te besmetten.

Heeft het zin om mondkapjes te dragen?

Het dragen van een mondkapje heeft eigenlijk weinig zin, tenzij je als zorgverlener met patiënten werkt. Niet alle mondkapjes beschermen tegen virussen en het dragen van een mondkapje is best belastend. Het geeft een vorm van schijnveiligheid en levert soms juist éxtra risico op. Je bent al snel geneigd om zo’n mondkapje steeds goed te zetten en daarmee kom je met je handen aan je gezicht. Dit levert juist een risico op.

Het heeft wél zin om als zieke patiënt een mondkapje op te zetten. Een mondkapje voorkomt dan namelijk dat de virusdruppeltjes in de lucht terecht komen; ze blijven binnen het mondkapje. Ben je ziek, maar heb je geen mondkapje voor handen? Nies en hoest dan in de binnenkant van je elleboog of gebruik een papieren zakdoekje.

In het vliegtuig

Er wordt wel eens gedacht dat ziekten zich in vliegtuigen gemakkelijk kunnen verspreiden, omdat iedereen daar urenlang dezelfde lucht inademt. Dit is een fabel. De lucht in vliegtuigen wordt continu ververst, waarbij er steeds verse lucht van buiten wordt aangevoerd. Deze lucht wordt eerst verwarmd door de vliegtuigmotoren en komt daarna de cabine in. Een deel van de lucht wordt gerecirculeerd. Echter, dat deel van de lucht wordt gefilterd door zeer efficiënte filters die ziekteverwekkers eruit halen.

Wel zit je in een vliegtuig dicht naast andere mensen. Het advies om een meter afstand te houden van zieke mensen is natuurlijk lastig op te volgen als die persoon op de stoel naast je zit. Moet je je dan meteen zorgen maken om iedereen die een keer hoest of niest? Nee, dat hoeft niet. Het gaat om een combinatie van klachten (koorts, luchtwegklachten) én herkomst uit een gebied waar het coronavirus voorkomt. Mensen die uit een coronagebied komen én klachten hebben, mogen niet vliegen.

Op sommige luchthavens worden mensen gecontroleerd voordat zij aan boord van een vliegtuig mogen stappen. In Nederland doen we dit (nog) niet. Als we op dit moment passagiers op Schiphol gaan controleren op koorts en luchtwegklachten, vinden we vooral verkoudheids- en griepvirussen.

Kan ik nog veilig op reis?

Naar de meeste landen kun je vooralsnog op reis. Wel is het altijd belangrijk om je goed te informeren over de risico’s op reis. In het kader van het coronavirus geldt voor sommige landen nu een negatief reisadvies, onder andere voor China en Italië. Check regelmatig het reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dan ben je op de hoogte van de meest actuele risico’s en adviezen.

De belangrijkste maatregelen die je tijdens je reis kunt nemen tegen het coronavirus, zijn heel simpel; de algemene hygiënemaatregelen die gelden voor alle virussen die griep en verkoudheid kunnen voorkomen. Het is dus altijd belangrijk om deze op te volgen:

• Was je handen regelmatig met water en zeep en gebruik eventueel desinfecterende handgel/spray;
• Hoest en nies in de binnenkant van je elleboog en gebruik papieren zakdoekjes;
• Blijf uit de buurt van zieke mensen en dieren;
• Nuttig alleen dierlijke producten wanneer deze goed verhit zijn (geweest).

Bekijk hier de meest actuele vluchtinformatie en houd het RIVM in de gaten voor actuele maatregelen. Houd verder de reisadviezen in de gaten en volg de adviezen van de lokale autoriteiten op. 

Kun je besmet raken van pakketjes uit China?

Coronavirussen verspreiden zich via mensen en dieren. Buiten het lichaam kunnen ze niet goed overleven. Zeker niet op karton, verpakkingsmateriaal of andere spullen. Andere coronavirussen verspreiden zich niet op deze manier en we hebben geen reden om aan te nemen dat dit voor dit nieuwe coronavirus anders is.

*Wat is een virus?Een virus is een microscopisch klein organisme, dat bestaat uit een stukje genetisch materiaal (meestal DNA) met een omhulsel van eiwit. Virussen zijn eigenlijk geen levende wezens: ze bewegen niet, ze eten niet en ze kunnen zich ook niet zelfstandig voortplanten. Virussen hebben de cel van een ‘gastheer’ nodig om zich te vermenigvuldigen. Als een virus het menselijk lichaam binnenkomt, zal het binnendringen in een levende cel. Het virus zet vervolgens mechanismen in de menselijke cel in werking die ervoor zorgen dat het genetisch materiaal van het virus zo vaak mogelijk wordt gekopieerd. Als de cel vol zit met virusdeeltjes zal deze uit elkaar vallen en komen nieuwe virusdeeltjes vrij, om weer nieuwe cellen te besmetten. Soms ontstaan tijdens het kopiëren kleine ‘foutjes’ in het DNA. Dit heet een mutatie (verandering). Soms is zo’n mutatie nadelig voor het virus, maar soms ook voordelig.